Yeni restoranlar açıldıkça, tüketici ilgi gösterince iri cins şeker fasulyenin de pazarı büyüdükçe büyüdü. Rize’ye hem mesafe hem de sosyal açıdan daha yakın olan Erzurum’un İspir İlçesinde büyüyen pazara yetecek kadar fasulye üretmek mümkün olmadığından restoranlar zamanla yakın coğrafyadaki il ve ilçelerde üretilen şeker fasulyeleri tedarik edip mutfaklarında kullanmaya başladı.

 

Bilemiyorum başka hiçbir üründe böylesi bir fiyat makası var midir?

Kuru fasulyeden bahsedeceğim. 

Pilavla beraber harika ikili olan milli yemeğimizin kuru fasulyesi.

Yeni başladıkları projeye hayırlı olsun dileğinde bulunmak ve bilgi almak için akşamüzeri müteahhit arkadaşlarımızdan Burhan Makiroğlu’nun şantiyesindeydik.

TIR şoförleri gibi şantiye çavuşları da harika yemek yapar. Salaş ortamdaki keyifli yemekten sonra konuğu olduğumuz arkadaşımız haftaya da kuru fasulye gününe ekibi beklediğini, Kelkit’ten İspir (!) Fasulyesi sipariş ettiğini belirtince muhabbetimizin ana konularından oldu. Sipariş ettiği kuru fasulyenin fiyatının 330 TL olmasına aramızda şaşıranlar oldu, derken İstanbul’da Hüsrev’in dışında hangi restoranlarda Çayeli Kuru Fasulyesinin iyi yapıldığını münazara ettik, devamında geçen hafta Rize’de yapılan gastronomi etkinliğinden konuştuk. Gastro Rize’de ki panelde coğrafi tescilli milli yemeğimiz Çayeli Kuru Fasulyesinde kullanılan mahsulün artık ilk tedarik edildiği lokasyon olan İspir dışından farklı yörelerden de sağlandığının dile getirilmesi üzerine oluşan spekülasyonları yorumladık.  

ÇAYELİ USULU KURU FASULYE YEMEĞİNİN REÇETESİ HÜSREV’DEN

Çayeli’de köfteci dükkanı olan Fahri Hüsrev Erzurum tarafına yaptığı bir seyahatte keşfettiği İspir’in şeker fasulyesini kendine has reçetesi ile pişirince yemek çok beğenildi, popüler oldu. Köfteci dükkanı da Hüsrev Lokantası oldu. Sonrasında Rize ve Türkiye’nin her tarafında Hüsrev’in tarzı ile Çayeli usulü kuru fasulye yapan dükkanlar açıldı.  

Yeni restoranlar açıldıkça, tüketici ilgi gösterince iri cins şeker fasulyenin de pazarı büyüdükçe büyüdü. Rize’ye hem mesafe hem de sosyal açıdan daha yakın olan Erzurum’un İspir İlçesinde büyüyen pazara yetecek kadar fasulye üretmek mümkün olmadığından restoranlar zamanla yakın coğrafyadaki il ve ilçelerde üretilen şeker fasulyeleri tedarik edip mutfaklarında kullanmaya başladı.

Ancak hangi yörenin mahsulü olursa olsun ilk dönemlerde şeker fasulyesinin temin edildiği mahal İspir olduğundan yemek için “İspir Fasulyesinden Çayeli Usulü Kuru Fasulye” algısı oluştu. Gastro Rize’de de bu konu gündem oldu.

İspirli hemşerilerimiz ilçelerinin ekonomilerine katkısı olmayan örneğin Erzincan’dan, Gümüşhane’den ve diğer lokasyonlardan tedarik edilmiş kuru fasulyenin İspir Kuru Fasulyesi olarak restoranlarda adlandırılmasından rahatsızlıklarını sıkça dile getirir oldu. Restoran işletmecileri de tescilin kuru fasulyesinin menşeine göre değil pişirme tekniğinden hareketle alındığını, İspir’in tüm rekoltesinin pazarın talebinin çok azını karşılayabileceğine, yüksek talep karşısında fiyat fırsatçılığı yapmalarının bindikleri dalı kesmek olduğuna vurgu yaptılar.

Döneyim dostumuzun şantiyesinde ki muhabbete…

Eve geldiğimde 3 hafta kadar önce sokağımdaki markette çektiğim bakliyat raf fotoğrafı aklıma geldi. Arşivden buldum paylaşacağım; aynı fotoğraf kadrajında 5 farklı kuru fasulye ürünü var. Birinin fiyat etiketini okuyamadım, diğer dördünün (küsürleri attım) fiyatları; 80 TL, Dermason 95 TL, Dermason 90 TL ve Şeker Kuru Fasulye 300 TL.

Şeker diğerleriyle makası açmış. İspir’de Şeker Kuru Fasulyenin fiyatının 400 TL civarında olduğunu da dikkate aldığımızda aradaki fark tam 5 kat!

İnanılır gibi değil; özünde cinsleri farklı olsa da hepsi de kuru fasulye ve raf fiyatlarında ki aşırı fiyat aralığını izah edebilmek zor!

İspirli yöre çiftçisinin, tüccarın “bizde engebeli arazide bir nevi yabani fasulye tarzında yüksek işçilikle hasat edilir, diğerlerinden farklıdır” dedikleri fasulyelerini rekolte kısıtlılığı nedeniyle hem bulmak zor, hem de Çayeli tarzı kuru fasulye yemeğinde İspir fasulyesi kullanılır algısına güvenerek fasulyenin fiyatını alabildiğince yükseltmiş olduklarından cazip olmaktan uzak!

Coğrafi koşullara bağlı olarak mahsulde birazcık farklılıkları olabilir ama neticede orijinleri “şeker fasulyesi” ve raf fiyatlarında ki bu beş katlık makasın olmasını iktisaden izah etmekte zor!

Bugün et fiyatına yaklaşan protein deposu şeker kuru fasulyenin mevcut fiyat yapısı ithalat olmasaydı belli ki etten daha pahalı konuma gelecek, normal vatandaşın sofrasına tamamen veda etmiş olacaktı.

Recep Ali Aksoylu/ 28.10.2024